Ờ part 1 các bạn đã được hướng dẫn cách bật hơi, và cách thổi ra tiếng sáo. tuy hơi dài nhưng chi tiết và cụ thể cho những bạn gặp khó trong khi thổi ra tiếng sáo kêu. part 2 cách đánh lưỡi và kỹ thuật ngân hơi.
Sau khi đọc xong bạn muốn thử với bản cảm âm cụ thể có thể tham khảo:
ĐÁNH LƯỠI
Đánh lưỡi gồm 2 kỹ thụât, đánh lưỡi đơn và đánh lưỡi kép
A- Đánh lưỡi đơn
Có những cách để tập đánh lưỡi đơn, ta có thể nói chữ “tu”, hay “tee”, khi ta đánh lưỡi chữ” tu'”( nói như tiếng Pháp, chữ” tu” không phải “tu” theo giọng tiếng Việt, nếu không được, bạn có thể dùng chữ “tee”). Khi đánh lưỡi theo chữ “tu”, là đã đem lưỡi búng về phía trước môi, và đó là theo vị trí tự nhiên cho người thổi sáo. Một số người cho rằng, người Pháp khi nói chữ ” tu ” không suy nghĩ, do đó có thể giải thích nhiều nghệ sĩ người Pháp chơi sáo giỏi trong những thế kỷ rồi, Trong nhửng thập niên qua, có nghệ sỉ chơi sáo nỗi tiếng trên thế giới người Pháp Jean-Pierre- Jampal
Ta có thể chọn chử “tee”, hay “tu” để tập, thổi 1 nốt nhạc lập lại nhiều chữ “tee, tee, tee, tee” với thời gian của chiều dài hơi thở, . Làm chậm như khi bắt đầu, lập lại và giữ cường độ, . tập đánh từng chút từng chút một, Và khi đã nhuần nhuyễn, ta có 2 lối tập cho lối đánh luỡi đơn ;
1 – Một là lối đánh lưỡi nhanh, đánh mạnh tăng tốc độ của luỡi đánh mạnh vào vòm miệng
2 – Lối thứ 2 đánh nhẹ nhàng như hơi thở, đánh luỡi một cách nhẹ nhàng tới vòm miệng
Các bạn tham khảo video tập đánh lưỡi đơn với bài sòn đô sòn :
B- Đánh lưỡi kép với chữ staccato tiếng Ý, có nghĩa là” riêng biệt”. Tiếng Pháp gọi là ” detache”, cũng có nghĩa riêng biệt người Anh diễn tả gọi “tonguing”
Đánh lưỡi kép nhanh, là sự bao gồm xen kẽ của chữ “tu”, từ đầu lưỡi đánh mạnh vào vòm miệng, chữ “ku” tạo thành từ chính giữa., cuối lưỡi trên thành nóc miệng. Nó sẽ ít bị làm thành chuổi từ khó đọc nhanh, và đúng câu hơn là âm thanh đầu. Một lần nữa, chon 1 nốt nhạc bạn muốn thổi, lần nầy bạn sẽ liên tục từ “tu ku tu ku tu ku” cho tới khi hơi thổi ra . Khi tôi tập đánh lưỡi kép tôi tập chữ “tu” và chữ”ku” riêng biệt, chữ “ku” thì nốt khác, cho tới khi 2 chữ nối chính xác hòan tòan, Cách thức nầy cũng chưa hòan tòan lắm, (và chữ”tu ku”) nếu được chuẩn bị trong lúc tập một cách cố gằng nỗ lực.
Đánh lưỡi kép là kỷ thuật đánh lưỡi, cộng với các kỷ thuật chạy ngón trên thang âm, và chạy ngón. Cách tâp thành công với nhiều lối đánh lưỡi kép, tập 1 đọan nhanh phấn khởi, rồi sôi nỗi, tập cho trôi chảy từng đọan nhạc, rồi nối những đoạn nhạc với nhau . Hãy chuẩn bị dự kiến cho từng đọan kỷ thuật, tránh đừng thái quá, quá nhiều kỷ thuật staccato ( đánh lưỡi kép ) đem vào trong bài nhạc, Có những điểm chính, là biết ngừng lại đúng, để thưởng thức bài nhạc, đừng để tạo sự nhàm chán, mệt tai, Dù trong trường hợp nào, nên nhớ kỷ thuật chỉ là phương tiện tạo nên những âm thanh và, âm nhạc làm cho người nghe cảm thấy thoải mái.
Tham khảo video đánh lưỡi kép :
NGÂN HƠI, RUNG HƠI
Ngân hơi ,một kỷ thuật giúp cho câu nhạc mượt mà .Không phải cuối câu nhạc,mới dùng kỷ thuật ngân hơi,mà tùy thuộc vào sự diễn tà tình cảm của người chơi sáo, và của câu nhạc
Có 2 loại ngân hơi
Loại ngân hơi như ca sĩ nam trẻ con, hát giọng Tenor cao,ngân hơi bụng.Thông thường giòng nhạc phẳng lặng ,nếu như1 hoặc 2 nốt trong câu nhạc không có kỷ thuật ngân hơi
Loại ngân hơi thứ 2 gọi là rung cổ,lối rung cổ họng là bật ra những tiếng ho nhanh và liên tục .Nếu như không thay đổi cách ngân, và rung,trong bài nhạc chắc hẳn giòng nhạc sẽ tẻ nhạt. Nhiều người cho rằng ngân hơi,thì tốc độ ngân không được thay đổi.Thực sự cơ thể con người có khả năng cãm nhận mãnh liệt trong cuộc sống, từ giấc ngũ yên tĩnh,đến cơ thể vận động năng lượng để chạy việt dã,chạy nước rút cả dặm. Âm nhạc cũng vậy,sự cảm nhận, để thay đổi các tốc độ ngân, rung hơi trong câu nhạc còn tùy thuộc mỗi nốt nhạc và cường độ của giòng nhạc đó
Nếu trong quá trình để bắt đầu tập sáo,mục tiêu kế tiếp là tập ngân hơi,rung hơi trong cổ họng, bởi vì làm cho tiếng sáo đẹp hơn,khuyến khích người bắt đầu tập,cũng như gíup họ tập trung vào âm thanh thổi ra
Vậy thì ngân hơi là gì và từ đâu xuất phát ? Ngân hơi là nhịp đập của âm thanh, hình thành bởi sự vận chuyển liên tục của tiếng được phát ra nhiều hay ít tạo ra áp lực cho hơi thở. Và từ đâu xuất phát? Hơi thở như một thiết bị lạ lùng, điều khiển xen kẽ liên tục các lực, sức ép,do sự cảm nhận và phản ứng của màng chắn các bắp thịt
Bạn có thể thổi 1 nốt nhạc,dùng hơi thở thổi tạo nên tiếng ha-ha-ha-, chậm và riêng từng chữ nhả ra.Bạn cảm thấy bắp thịt vùng cổ họng phải chịu phản ứng cho sự điều khiển của hơi thở và màng chắn cơ bắp có phản ứng rung lên. Vã lại,người chơi sáo cần trau dồi nhiều hơn về kỷ thuật ngân hơi và rung( cổ họng)
Vậy bạn có thể bắt đâu vào chữ ha-ha-ha-ha, thổi rõ từng tiếng một , bạn sẽ không thấy gì là khó khăn, thổi từng nốt một,khác bịêt,và riêng rẽ. Bạn thổi lại nhưng mau hơn ha-ha-ha-ha, rồi lập lại,nhanh hơn. Và như vậy,quá trình tập,ngân nhanh thì sẽ không còn phát ra chữ “h” mà là nốt nhạc chạy đều một cách hòan toàn như gợn sóng của áp suất. Khi bạn có thể thổi nốt nhạc ngân nhanh nhất mà bạn có thể,dùng máy nhịp ghi lại,theo đó mà tập cho có thể nhanh hơn nữa.Mục tiêu nào để mang lại kết quả ngân dài trên nốt nhạc,bạn thử tập thường xuyên theo phương pháp sau
Trong phần tập trên,tập thường xuyên,đúng,rất quan trọng. Tránh không để cho tiếng ngân do dự, không đều,không rõ ràng,thành một thói quen xấu. Khi bạn đã chơi sáo một cách thành thạo,bạn có thể ngân nhanh hay chậm trên một nốt nhạc thoải mái tùy theo sự diễn tả tình cảm câu nhạc.Trong khi đó,bạn vẫn phải tập luyện trong khuôn khổ của kỷ thuật ,và cho dù bạn đã thành thục,mỗi ngày có 3 phút để tập ngân hơi . Nếu bạn muốn thực tập đúng, ngân hơi nhanh , chậm và thổi ra đều liên tục,thì đây là kỷ thuật bạn phải tập
Cho người bắt đầu,bạn phải tập có phương pháp,về sau bạn có thể thực hiện ngân nhanh hay chậm và ngân như thế nào trên 1 đoạn nhạc chậm.
Ngân hơi ,1 kỷ thuật quan trọng trong nhạc cụ bộ hơi, làm cho câu nhạc sống động ,như ca sĩ khi hát ngân giọng
Ngân hơi là phản ứng lực đẩy của cơ hoành ,bạn có cảm giác phản xạ của dạ dày khi tập nhanh, mỗi hơi thở đẩy ra từ bụng ra khỏi miệng với chữ ha ha ha ,như bạn cười từ bụng( có thể gọi là belly laugh trong tiếng Anh ). Bạn thực tập ngân chữ ha ha ha trước khi tập thổi vào sáo, sau đó khi tập vào sáo.Những chữ đầu tiên thổi tương tự như vậy , bạn đã thổi ra ngân hơi.
Hãy tham khảo video ngân hơi rồi đọc tiếp:
Bạn có thể mất một thời gian để điều khiển cho một giọng ngân tốt , bắt đầu tương đối chậm , chậm nếu bạn có thể để kiểm soát tiếng ngân có mượt , và khi bạn có thể điều khiển được cơ hoành , bạn có thể tập với một tốc độ nhanh hơn . Nếu bạn thấy khó , bạn có thể dùng Metronome ( dụng cụ dùng để giữ nhịp ),giúp cho bạn tập thấy hơi ngân đều
Trong âm nhạc Việt Nam,có những làn hơi , thể điệu của mỗi miền ,mà bạn phải dùng kỷ thuật rung ở cổ để tạo nên âm sắc .Tuy nhiên với , người mới tập đôi khi có khuynh hướng rung hơi ở bắp thịt cổ , điều nên tránh cho người mới tập.Rung hơi ở cổ họng,bạn không thể kiểm soát bởi tốc độ quá nhanh ,mà trong âm nhạc Tây Phương có cảm giác là staccato trong câu nhạc. Cơ ở cổ họng rung , bạn không nên nhầm lẫn cảm giác đẩy của cơ hoành
Hiệu quả của ngân hơi cùng một lúc với cao độ ,cường độ và những note nhạc tròn ,đẹp (khi cơ hoành đẩy mạnh cường độ âm thanh to ) đó là âm thanh mà người nghe mong muốn. Khi cơ hoành đẩy hơi thư giản , thì khối lượng hơi đẩy ra giảm xuống
Ngoài ra cò n có rung ở bắp thịt ở cơ cổ họng – Những nhạc cụ như Kena ,và Shakuhachi , thường chơi ngân ở cổ họng, tạo ra những chấn động nhanh chóng của các bắp thịt cổ.
